To może być relacja, praca, niezrealizowany projekt, rozwód, nasze poprzednie życie „przed tym jak pojawiły się dzieci” albo „przed tym jak wyszły z domu, bo teraz są dorosłe”. To może być też żałoba po tym jak uświadomimy sobie, że relacja z mamą albo tatą, która jest daleka od idealnej, już się nie zmieni i to już pora odpuścić tęsknotę za idealnym obrazem. Chodzi o danie sobie przestrzeni i czasu na to, żeby się z czymś pożegnać. Odżałować, że coś już nie jest takie jak dawniej, że czegoś już nie ma i nie będzie, coś po prostu minęło.

Pamiętam jedną z dziewczyn (35 lat) na warsztacie, która mówiła najpierw nieśmiało i cicho a z czasem coraz bardziej otwarcie o tym, że kocha swojego syna najbardziej na świecie ale są takie momenty, w których tęskni do wszystkich tych chwil, których już nigdy nie będzie miała – pełnej wolności, swobody, elastyczności i nie bycia odpowiedzialnym w każdej sekundzie za czyjeś życie. Ona potrzebowała pożegnać taką właśnie definicję wolności.

Pamiętam też chłopaka (43 lata) , który mówił, że całe dorosłe życie tęsknił za uznaniem ze strony ojca. Nieświadomie cały czas próbował je „zdobyć” – kiedy zdał sobie sprawę, że to prawdopodobnie nigdy nie nastąpi, najpierw pękł a potem powiedział: „Ku..a muszę pożegnać tę myśl, tę tęsknotę, to marzenie. Puścić. Pogodzić się z tym faktem i uwolnić od tego.” Jego żałoba, to żałoba za czymś, za czym tęsknił a czego, być może, nigdy nie dostanie.

I sama pamiętam, kiedy odchodziłam z pracy, wtedy tego nie wiedziałam, teraz wiem, że było mi ciężko dlatego, bo najzwyczajniej w świecie musiałam pożegnać jakiś obraz siebie i tej firmy, jakiś obraz relacji, które tam miałam a przede wszystkim pożegnać wyobrażenia, że coś jest jakieś, kiedy okazywało się, że jest już zupełnie inne. Już nie takie, w którym się zakochałam i dla którego tam byłam. Minęło. Zmieniło się. Potrzebna była żałoba – pogodzenie z tym, że to już się skończyło i takie nie będzie.

I taka żałoba jest niezbędna też wtedy, kiedy zmienia się jakaś relacja, ktoś odchodzi z naszego życia albo my wychodzimy z jakiejś relacji, zmieniamy miejsce zamieszkania i w związku z tym zmieniamy w jakimś sensie tożsamość.

Żałoba może mieć formę łez, smutku, spadku nastroju, chęci odizolowania się na jakiś czas a czasem nawet fizycznego pożegnania czegoś.

Żałujmy. Kiedy potrzebujemy, to żałujmy – to oczyszcza, uwalnia i robi przestrzeń na nowe. I to nie obciach smucić się z powodu straty pracy i to nie wstyd tęsknić za bezdzietnym czasem, to zdrowe.

Żałoba jest zdrowa.

Żałoba jest potrzebna.

Żałoba jest ludzka.